سهامدار به هر شخص حقیقی یا شخص حقوقی گفته می‌شود که ازنظر قانونی مالک بخشی از سهام در یک شرکت سهامی عام یا شرکت سهامی خاص باشد. هر سهم، قطعه‌ای از سرمایه یک شرکت است که نشان‌دهنده کوچک‌ترین واحد مالکیتی، در یک شرکت هست. سهامدار به همان نسبتی که سهام در اختیار دارد، در مالکیت شرکت و تولیدی آن شریک است.
اما منظور از سهامدار عمده چیست ؟در بازار بورس، هر شخص یا اشخاصی که بیش از ۱ درصد سهام شرکتی را در اختیار داشته باشد سهامدار عمده محسوب می شود و در لیست سهامداران عمده شرکت قرار می‌گیرد. به‌طور مثال اگر تعداد سهام یک شرکت ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ سهم باشد، برای قرار گرفتن در لیست سهامداران عمده، حداقل باید ۵,۰۰۰,۰۰۰ سهم این شرکت را خریداری کنید. قرار گرفتن در لیست سهامداران عمده صرفاً به معنای کسب صندلی میان اعضای هیئت‌مدیره نیست.
در ادامه به معرفی انواع سهامدار در بازار بورس خواهیم پرداخت.
انواع سهامداران در بازار بورس
این گروه‌بندی‌ها بر اساس زمان نگهداری هر سهم از یکدیگر تفکیک‌شده‌اند. سهامداران در بازار بورس یا دیدگاهشان بلندمدت بوده و با خرید در نقطه مناسب با توجه به اهدافشان، زمان بسیار زیادی به سهام موردنظر خود اختصاص می‌دهند و تا رسیدن به هدف تعیین‌شده و بدون توجه به نوسانات مثبت و منفی، سهام خود را نگهداری می‌کنند. معمولاً این دسته افراد، زمانی بیش از ۶ ماه و حتی ۱ سال در برنامه زمانی خود در نظر می‌گیرند و اغلب سودی که کسب می‌کنند بسیار زیاد است.
دسته دوم افراد سهامدار در بازار بورس هدفشان نسبت به دسته اول کوچک‌تر بوده و بالطبع زمان کمتری را برای نگهداری سهام در نظر می‌گیرند که حدوداً ممکن است از سه ماه تا شش ماه طول بکشد. لازم به ذکر است که این دسته سود کمتری نسبت به دسته اول کسب خواهند کرد.
دسته سوم سهامداران در بازار بورس کوتاه‌مدت‌تر می‌باشند؛ یعنی سهم را خریده و با توجه به اهداف فنی، سهم را در زمان مقاومت‌های خاص که باعث افزایش ارزش سهام می‌شود می‌فروشند که معمولاً این گروه بازه زمانی یکتا سه ماه را برای رسیدن به اهداف خود انتخاب می‌نمایند.
دسته چهارم سهامداران در بازار بورس نوسان گیر نامیده می‌شوند که به سودهای گنجشکی و ناچیز راضی هستند. این افراد معمولاً بازه زمانی نوسان ارزش سهام رابین یک روز تا یک ماه در نظر می‌گیرند.
آشنایی با پرکاربردترین سایت سهامداران و کاربران بورس
یکی دیگر از پیش‌نیازهای شما برای درک بهتر این مطلب آشنایی با TSETMC هست. بدون شک یکی از پرکاربردترین سایت های سهامداران و کاربران بورس، سایت مدیریت فناوری بورس تهران است. “شرکت مدیریت فناوری بورس تهران” به‌عنوان یکی از شرکتهای سازمان بورس و اوراق بهادار هست. این شرکت باهدف بهبود کیفیت خدمات و افزایش رضایت مشتریان بازار سرمایه همواره به بهبود فرایندهای خود می‌پردازد. اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر فرآیند این سایت را توضیح دهیم می‌توانیم بگوییم که تمامی معاملات انجام‌شده توسط سهامداران بازار، در این صفحه‌نمایش داده می‌شود و شما می‌توانید به کمک همین هیئت‌رئیسه فرآیند معاملاتی خود را از ابتدا تا انتهای زمان معاملات مشاهده نمایید که در ادامه به معرفی بخش‌های مهم این سایت خواهیم پرداخت.
با کلیک بر روی سربرگ ” بورس اوراق بهادار تهران ” وارد پنجره‌ای می‌شوید که در این قسمت شما اطلاعات مربوط به بازار بورس اوراق بهادار تهران را مشاهده می‌کنید. این هیئت‌رئیسه از ۸ قسمت تشکیل‌شده که اولین قسمت همه اطلاعات و مابقی اطلاعات جزئی‌تر را نمایش می‌دهد. در قسمت شاخص، شما می‌توانید اطلاعات مربوط به شاخص‌های مختلف و نمودارهای آن‌ها را دربرترین گروه‌های صنعتی مشاهده نمایید. اطلاعات ارزش هر سهام در بازار در طی روزهای اخیر نیز در این بخش قابل‌مشاهده است.
در سربرگ قیمت‌ها، اطلاعات مربوط به قیمت‌ها نظیر بیشترین افزایش و بیشترین کاهش قیمت هر نماد نمایش داده می‌شود. همچنین حق تقدم‌های بورس، ابزارهای نوین مالی و معاملات عمده نمادهای بورس نیز در این قسمت دیده می‌شوند.
در قسمت عرضه و تقاضا، شما برترین عرضه وبرترین تقاضاها را مشاهده می‌نمایید. درواقع برترین صف‌های خرید فروش بازار بورس را می‌توان در این بخش پیدا کرد.
اگر فعال بازار آتی هستید، قسمت ابزارهای مشتقِ و اوراق بدهی، اطلاعات موردنیاز را در اختیار شما قرار می‌دهد. این اطلاعات شامل تعداد، حجم معاملات، ارزش معاملات، پیام‌های ناظر و انواع مختلف عرضه و تقاضا هستند.
قسمت افزایش‌ها و تغییرات، تعدیلات قیمتی سهام، تغییرات ارزش هر سهم در بازار، بیشترین حجم و ارزش معامله و افزایش سرمایه‌ها برای نمادهای مختلف را به شما نمایش می‌دهد.
قسمت نمادها شامل تغییرات هر نماد در بازار بورس هست.
قسمت آخر که همه اطلاعات است، همه این اطلاعات را به‌صورت کلی نمایش می‌دهد.
پیشنهاد می کنیم برای مدیریت بهتر سرمایه تان مقاله مدیریت سرمایه در بورس چگونه است؟ را نیز مطالعه نماید
اکنون‌که موارد پیش‌نیاز برای ادامه این مطلب را درک کردیم به موضع اصلی این مقاله خواهیم پرداخت:
۱- حقوق سهامداران به چه صورت است؟
۲- تعداد سهام هر شرکت چگونه تعیین می‌شود؟
-۳ حقوق صاحبان سهام چیست؟
حقوق سهامداران به چه صورت است؟
در شرکتهای سهامی، سهام به سه صورت بانام، بی‌نام و ممتاز وجود دارد. افرادی که بخشی از سهام یک شرکت را در اختیاردارند، درواقع صاحبان اصلی شرکت هستند. بر همین اساس این افراد از امتیازات مختص خودشان و حقوق خاصی برخوردار هستند که به‌وسیله قانون تجارت مدیریت می‌شود و با اساسنامه شرکت نمی‌توان آن‌ها را نقض نمود. به‌طورکلی این حقوق به حقوق مالی و غیرمالی تقسیم می‌شوند.
حقوق مالی صاحبان سهام به دو بخش تقسیم می‌شود:
- سهیم شدن در سودآوری
- سهیم شدن در دارایی‌های شرکت
سهیم شدن در سودآوری
در رابطه با سهیم شدن در سودآوری، مالکین سهام تا زمانی که مالکیت سهام را در اختیاردارند، مشارکت در سودآوری شرکت از حقوق آن‌ها هست. تقسیم سود میان سهامداران بر اساس میزان سهامی است که هر یک از سهامداران در اختیار دارد و توسط مجمع عمومی به‌صورت سالانه معین می‌شود. این سود در طول زمان‌های طولانی می‌تواند مبلغ قابل‌توجهی برای سهامداران باشد. منظور از سود، سود قابل‌تقسیم هست که عبارت است از سود خالص به‌دست‌آمده در طول سال مالی شرکت منهای زیان‌های سال‌های مالی قبل و پس‌انداز قانونی ناشی از کسر یک‌بیستم از سود خالص در هرسال مالی و سایر اندوخته‌های اختیاری بعلاوه ی سودهای تقسیم‌نشده سال قبل.
بعلاوه با توجه به قانون تجارت سود قابل‌تقسیم باید به‌صورت نقد به صاحبان سهم پرداخت شود نه به‌صورت سهام جدید. درهرصورت پرداخت سود کاملاً وابسته به این است که سودی توسط شرکت حاصل‌شده باشد؛ در غیر این صورت، پرداخت هرگونه سود به طرز و شکل‌های گوناگون به‌منزله پرداخت سود غیرواقعی است که قوه قانون‌گذار آن را ممنوع اعلام کرده است. پرداخت سود قابل‌تقسیم توسط مجمع عمومی تعیین می‌شود اما در خصوص شکل سود پرداختی هیئت‌مدیره نحوه پرداخت را تعیین خواهد کرد که شرکت موظف است بعد از گذشت هشت ماه سود تقسیم‌پذیر را برای صاحبان سهام ارسال کند.
سهیم شدن در دارایی‌های شرکت
سهیم شدن در دارایی‌های شرکت، هر یک از سهامداران به نسبت سهامشان در دارایی شرکت سهیم هستند؛ بنابراین:
- صاحبان سهام در زمان حیات هرچه بیشتر سهام داشته باشند نسبت به خرید سهام جدید مقدم‌اند.
۲- در زمان انحلال شرکت و پس از پرداخت تمامی بدهی‌های آن شرکت، سهامداران به نسبت سهام خود در شرکت، از دارایی باقی‌مانده سهم خواهند برد، مگر اینکه سهامدار، دارای سهام ممتاز باشد.
حقوق غیرمالی سهامداران به چهار بخش تقسیم می‌شود:
- سهامدار حق‌دارند که از تمام روند شرکت در معاملات و حوزه‌های مختلف اطلاع حاصل کند و این حق در ماده ۱۳۹ قانون تجارت صریحاً ذکرشده است. در رابطه با این حق هیچ استثنایی نباید قائل شد چراکه حتی فردی با یک درصد سهام نیز باید از روند تمام فعالیت‌های شرکت مطلع شود.
- سهامدار حق دارد که عضو شرکت باشد و بدون رضایت او هیچ راهی برای خارج کردن وی از شرکت وجود ندارد. مگر در شرایط خاصی که قانون‌گذار سهامدار را از این حق محروم کرده است.
- حق رأی در قانون ایران مهم‌ترین حق فردی سهامدار است. این حق به سهامدار امکان می‌دهد در تصمیمات دسته‌جمعی راجع به شرکت مشارکت داشته باشد. حق رأی به نسبت میزان سهم در افراد مختلف، ارزش بیشتری دارد.
- یکی از خصوصیت‌های بارز سهام این است که قابل‌انتقال است. نه خود شرکت می‌تواند در انتقال سهام دخالت کند و نه حتی خود صاحب‌سهم.
حقوقی را که سهامداران شرکت سهامی به علت صاحب‌سهم بودن دارند می‌توان به‌طورکلی در میان موارد زیر تقسیم کرد:
حق رأی در تمامی مجامع عمومی، حق داوطلب شدن برای کرسی هیئت‌مدیره و بازرسی، حق مراجعه به صورتحساب‌ها، حق مراجعه به گزارش بازرسان، حق درخواست تشکیل مجمع به شرطی که صاحب پیش از یک‌پنجم سهام شرکت باشند، حق فروش و انتخاب سهام، حق دریافت سود سالانه، حق استفاده از سهام ممتاز، حق دریافت پس‌انداز قابل‌تقسیم شرکت، حق سود از افزایش ارزش سهام در بازار، حق خریداری سهام جدید، حق وتوی افزایش سرمایه، حق دریافت مبلغ کاهش‌یافته در صورت کاهش ارزش سهام در بازار، حق شکایت علیه مدیران شرکت.
تعداد سهام هر شرکت چگونه تعیین می‌شود؟
تعداد سهام هر شرکت بر اساس نوعشان تعیین می‌شوند. زیرا در بازار سهام هیچ واژه‌ای به نام “تعداد سهام” وجود ندارد چراکه شرکت‌ها ازنظر تعدادی هیچ محدودیتی ندارند و همیشه می‌توانند از گزینه‌ی افزایش سرمایه استفاده کنند و هرچه سرمایه‌ی شرکتی افزایش یابد تعداد سهامش نیز به همان نسبت افزایش می‌یابد. سهم‌ها به شکل‌های مختلفی وجود دارند که در ادامه به معرفی مهم‌ترینشان خواهیم پرداخت:
- سهام بانام و بی‌نام: برگه‌ی چکی را فرض کنید که در وجه شخص الف نوشته شده باشد. طبیعتاً تنها کسی که قادر به اجرای عملیات برداشت هست خود فرد ذکرشده است. در بازار سهام نیز چنین حالتی برای این نوع سهام قائل تشبیه است. سهام بانام به برگه سهامی گفته می‌شود که در آن نام شخص صاحب سهام درج‌شده باشد بدان معنا که کسی جز همان فرد سهامدار قادر به انتقال آن برگه‌ی سهامی نیست. و اما سهام بی‌نام به برگه‌ی سهامی می‌گویند که مانند مثال در وجه حامل تائید شده باشد بدان معنا که هرکسی با در اختیار داشتن برگه سهامی قادر به خرید فروش آن سهام است.
- سهام ارزشی: سهامی که ازنظر بنیادی ارزشمند بوده و به‌طور عموم می‌توان از آن‌ها به عنوان سهام ایمن یادکرد.و چندین سال است که اصطلاحاً در سطح بالغ خود قرار دارند و می‌توان از آن‌ها به‌عنوان سهام با سود نقدی جذاب اشاره کرد.
- سهام رشدی: در این دسته سهامی قرار می‌گیرد که به دلایل مختلف به کمک تحلیل‌های فنی از پتانسیل رشد بسیار خوبی برخوردارند که معمولاً به سودهای جذابی ختم خواهند شد.
در انتها به موضوع حقوق صاحبان سهام خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
حقوق صاحبان سهام چیست؟
حقوق صاحبان سهام معرف علایق سهامداران و صاحبان اصلی شرکت، نسبت به دارایی‌های خالص شرکت است. حقوق صاحبان سهام که آن را با عنوان سهام باارزش ویژه می‌شناسند، نشان‌دهنده آن است که هر شخص حقوقی یا حقیقی تا چه اندازه صاحب و مالک یک شرکت هست. حقوق صاحبان سهام نوعی مالکیت در تمامی دارایی‌های یک شرکت است. حقوق صاحبان سهام به‌طور ساده، مقدار ارزش یک شرکت است که به یک شخص حقیقی یا حقوقی تعلق دارد. حقوق صاحبان سهام ممکن است با انجام فعالیت‌های مثبت یا منفی در ارزش سهام آن شرکت تأثیر داشته باشد. ولی اگر شرکتی سود حاصل‌شده از فروش اجناس یا ارائه خدمات را میان سهامداران شرکت توزیع نکند تمامی اعضا با افزایش حقوق صاحبان سهام مواجه خواهند شد و اما درصورتی‌که یک شرکت منحل شود حقوق سهامداران پس از کسر تمامی بدهی‌ها به نسبت میزان سهمشان بین آن‌ها تقسیم خواهد شد.
حقوق صاحبان سهام به‌طورکلی شامل شش صلی می‌شوند که عبارت‌اند از:
سرمایه قانونی سهامدار
بخشی از حقوق صاحبان سهام در ابتدای تأسیس یک شرکت تبدیل به سرمایه شرکت شده و برای خرید ابزارآلات ماشین‌ها و… مورداستفاده قرار می‌گیرد.
افزایش سرمایه شرکتی
در بسیاری از موارد مدیران شرکت برای جذب سرمایه بیشتر به طرق مختلف مانند افزایش گردش پول نقد داخلی شرکت و یا اموری که نهایتاً باعث افزایش ارزش سهام می‌شود اقدام به دریافت سرمایه از افراد سهامدار جدید و قدیمی می‌کنند؛ که این امر نهایتاً منجر به افزایش حقوق صاحبان هر سهم خواهد شد.
پس‌انداز شرکت
به‌طورکلی به میزان مال باقی‌مانده در حساب شرکت را که بین افراد سهامدار تقسیم‌نشده و در اختیار شرکت باقی می‌ماند پس‌انداز شرکت می‌گویند. این سرمایه نیز قانونی است و بخشی از حقوق صاحبان سهام محسوب می‌شود. این سود شرکتهای سهمی که با عنوان “اندوخته” شناخته می‌شود بخشی از سود واحد تجاری است و به بهانه‌های مختلف مانند اطمینان سهامداران و منافع اعتباردهندگان درگرو واحد تجاری که شرکت مذکور باشد باقی می‌ماند.
اندوخته قانونی و رسمی
این مورد با مورد سوم که بالاتر توضیح دادیم قدری متفاوت است. طبق آن شرکت‌ها و واحدهای تجاری سهامی می‌توانند یک‌بیستم از سود خالص سالانه را در اختیار خود نگه‌دارند و این مورد به‌صورت کامل در قانون تجارت به تفضیل شرح داده‌شده است.
پس‌انداز احتیاطی
این پس‌انداز مانند اندوخته قانونی الزامی نیست اما خوب است که برای جلوگیری از مشکلات آتی به تقویت بنیه مالی شرکت بپردازیم که مقدار آن توسط اساسنامه از قبل تعیین‌شده و یا مجمع عمومی سهامداران تصویب خواهد شد.
پس‌انداز توسعه
این پس‌انداز را برای توسعه پروژه‌های آتی در نظر می‌گیرند که به تائید و نظارت توسعه نیز نیازمند است. سوا از اینکه تمامی این پس‌انداز معاف از مالیات هست.
نکته: طبق استاندارد حسابداری که از ابتدای سال ۱۳۹۸ لازم‌الاجرا هست، عنوان “حقوق صاحبان سهام” به‌عنوان “حقوق مالکانه” تغییر نام پیداکرده است.