آموزش کامل شاخص‌های بورس
شاخص‌های بورس به عنوان یکی از ابزارهای اساسی در بازارهای مالی، نقش مهمی در ارزیابی تغییرات داده‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری دارند. این شاخص‌ها به عنوان معیارهای حیاتی برای معاملات و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران شناخته می‌شوند.
شاخص‌های بورس از جنبه‌های مختلفی می‌توانند وضعیت بازار را ارزیابی کنند. این ارزیابی شامل تحلیل نوسانات و تغییرات شاخص‌ها می‌شود. سرمایه‌گذاران می‌توانند از این تحلیل‌ها برای ایجاد استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود بهره‌برند.
تحلیل‌های مختلف مانند تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال، تابلوخوانی و ترکیبی از این روش‌ها، برای تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرند. همه این فعالیت‌ها بر پایه داده‌های شاخص‌های بورس انجام می‌شوند.
در نتیجه، شاخص‌های بورس نه تنها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا وضعیت جاری بازار را متوجه شوند، بلکه ابزاری برای پیش‌بینی و تصمیم‌گیری در آینده نیز فراهم می‌کنند. این شاخص‌ها اهمیت بسیاری در ارتقاء تصمیم‌گیری‌های موفق در بازار سرمایه دارند و برای همه فعالین این بازار از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
شاخص بورس کل TEDPIX
در بورس تهران، شاخص بازدهی که به نام TEDPIX نیز شناخته می‌شود، یکی از شاخص‌های کلیدی است که همیشه در خبرها و رسانه‌ها به عنوان شاخص بورس تهران معرفی می‌شود. این شاخص نمایانگر سطح عمومی قیمت و بازده سهام شرکت‌های معامله‌گر در بورس است و تغییرات آن نشان‌دهنده میزان بازدهی سرمایه‌گذاران در بازار است.
برای تفهیم بهتر مفهوم این شاخص، فرض کنید که شما سهام شرکت‌های مختلف در بازار خریداری کرده‌اید، به نحوی که وزن هر شرکت در این سبد سهام معاملاتی، به وزنش در شاخص کل بورس تهران برابر باشد. از این منظر، تغییرات در شاخص کل بورس نمایانگر عملکرد سبد سهام شما خواهد بود.
نکته‌ای که در ارتباط با این شاخص باید توجه داشته باشیم، میزان تغییرات آن است. به عنوان مثال، اگر شاخص کل بورس در یک سال از 80 هزار واحد به 120 هزار واحد ارتقا یابد، این نشان‌دهنده این است که میانگین بازدهی بازار سهام در طی سال گذشته حدود 50 درصد بوده است. در این صورت، شما نیز اگر سهامی به میزان معادل وزن آنها در شاخص کل بورس داشته باشید، بازدهی 50 درصدی خواهید داشت. با این حال، این معنایی ندارد که همه سرمایه‌گذاران به نسبت 50 درصد سود کسب کرده‌اند.
در محاسبه این شاخص، شرکت‌های بزرگ با سرمایه‌گذاری بیشتر تأثیر بیشتری بر روی شاخص دارند. به عبارت دیگر، تغییرات در قیمت سهام شرکت‌های بزرگ مانند صنایع پتروشیمی خلیج فارس یا فولاد مبارکه، تأثیر بزرگتری بر روی شاخص کل بورس دارند تا تغییرات در سهام شرکت‌های کوچک مثل سیمان خاش یا قند هکمتان.
شاخص بورس هم‌وزن
بعضی از کارشناسان و افراد فعال در بازار سرمایه معتقدند که شاخص کل، به عنوان معیاری مناسب برای ارزیابی شرکت‌های معامله‌گر در بورس و نمایانگر عملکرد عمومی تغییرات بازار سهام نیست. دلیل این اعتقاد در تأثیرگذاری شرکت‌های با سرمایه بزرگتر بر شاخص کل است. به طوری که در برخی موارد، با کاهش قیمت سهام اکثر شرکت‌ها، اما افزایش قیمت سهام چند شرکت بزرگ، شاخص کل به شکل مثبتی تغییر می‌کند.
در شاخص کل هم‌وزن، تمام شرکت‌های معامله‌گر در بورس با وزن‌های یکسان در محاسبه این شاخص مشمول می‌شوند. این به این معناست که نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به همان اندازه نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این شاخص تأثیر می‌گذارد.
این دیدگاه نشان می‌دهد که شاخص کل هم‌وزن به تعادل بیشتری در ارزیابی عملکرد شرکت‌ها در بازار سهام منجر می‌شود و از تأثیر بزرگتر شرکت‌های با سرمایه بالا جلوگیری می‌کند. در نتیجه، این شاخص ممکن است به عنوان یک ابزار معتبرتر در ارزیابی و پیش‌بینی عملکرد بازار سهام در نظر گرفته شود.
شاخص بورس قیمت TEPIX
شاخص قیمت به عنوان یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بورس شناخته می‌شود. این شاخص نمایانگر روند کلی تغییرات قیمت سهام تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار است. بر خلاف شاخص کل، در محاسبه این شاخص، سود تقسیمی شرکت‌ها در نظر گرفته نمی‌شود.
به عبارت دیگر، اگر شاخص قیمت بورس در یک سال مدت ۲۰ درصد رشد داشته باشد، این به این معناست که قیمت‌های سهام شرکت‌ها به طور متوسط نسبت به یک سال گذشته، ۲۰ درصد رشد داشته‌اند. تفاوت مهم این شاخص با شاخص کل در این است که در شاخص قیمت، تنها قیمت سهام شرکت‌های معامله‌گر در فرمول محاسبه شاخص لحاظ می‌شود. در حالی که در شاخص کل، علاوه بر قیمت، سودهای پرداختی سالیانه شرکت‌ها نیز در محاسبه شاخص در نظر گرفته می‌شود. همچنین در این شاخص نیز همانند شاخص کل، وزن شرکت‌ها در تأثیر آنها بر شاخص قیمت اهمیت دارد، به این معنا که شرکت‌های بزرگتر تأثیر بیشتری بر شاخص قیمت دارند.
شاخص قیمت هم‌وزن در بورس
در شاخص قیمت هم‌وزن، تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزن‌های یکسان در محاسبه این شاخص مشمول می‌شوند. به این معنا که نوسانات مثبت و منفی سهام شرکت‌های کوچک و بزرگ به یک اندازه در تأثیرگذاری بر این شاخص مهم هستند.
تاریخچه شاخص‌های بورس
شاخص‌های بورس یکی از ابزارهای مهم در بازار سرمایه و اقتصاد کشورها هستند. این شاخص‌ها، نمایانگر عملکرد و تغییرات کلی بازار سهام و اقتصاد ملی هستند. تاریخچه شاخص‌های بورس در اغلب کشورها به دهه‌ها یا حتی قرن‌ها پیش برمی‌گردد. این شاخص‌ها تا زمانی که تکنولوژی و نظام‌های مالی پیشرفت کرد، به صورت دستی تحسین و محاسبه می‌شدند.
در دهه ۱۹۶۰، با ظهور کامپیوترها و تکنولوژی مالی پیشرفته‌تر، شاخص‌های بورس به صورت الکترونیکی و خودکار محاسبه می‌شدند. این تغییرات تراکم و شفافیت بیشتری را در بازارهای مالی ایجاد کرد. شاخص‌های بورس معمولاً بر اساس معیارهای مختلفی نظیر سرمایه بازار، ارزش شرکت‌ها، و تغییرات قیمت سهام تشکیل می‌شوند.
در ایران، شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران (شاخص تدبیر) از سال ۱۳۳۰ به صورت دستی محاسبه می‌شد و در سال ۱۳۵۲ به صورت الکترونیکی و رسمی تداول آغاز شد. این شاخص تغییرات بازار سهام ایران را نمایان می‌کند و اطلاعات مهمی برای سرمایه‌گذاران و تصمیم‌گیران اقتصادی فراهم می‌کند.
در سراسر جهان نیز موجودیت‌های مشابهی به نام‌های مختلف وجود دارند، نظیر شاخص داو جونز در ایالات متحده، شاخص فوتسی ۱۰۰ در بورس لندن و شاخص نیکی در بورس توکیو. این شاخص‌ها تاثیرات اقتصادی و مالی جهانی را نشان می‌دهند و از اهمیت بسیاری برخوردارند.
شاخص‌های بورس در ایران
بورس اوراق بهادار ایران، به عنوان یکی از مهم‌ترین بازارهای مالی کشور، دارای شاخص‌های بورس متعددی است که نمایانگر عملکرد و تغییرات بازار سهام ایران می‌باشند. این شاخص‌ها عبارت‌اند از:
1. شاخص کل بورس: شناخته شده به عنوان شاخص “تدبیر”، این شاخص نمایانگر عملکرد کلی بازار سرمایه ایران است. ارزش این شاخص بر اساس ارزش بازار شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران محاسبه می‌شود.
2. شاخص بازار اول: این شاخص نمایانگر عملکرد شرکت‌های بزرگتر و پرتراکم‌تر در بازار سرمایه ایران است. این شاخص به عنوان یک زیرشاخص از شاخص کل بورس محسوب می‌شود و تغییرات ارزش شرکت‌های بزرگ را نمایان می‌کند.
3. شاخص بازار دوم: این شاخص نمایانگر عملکرد شرکت‌های کوچکتر و کم‌تر پرتراکم در بازار سرمایه ایران است. شاخص بازار دوم اغلب به عنوان یک مؤشر از سلامتی شرکت‌های کوچک و نوپا در بازار سرمایه استفاده می‌شود.
4. شاخص بازار توسعه و نوآوری: این شاخص نمایانگر عملکرد شرکت‌های فناوری و نوآور در بازار سرمایه ایران است و اطلاعات مرتبط با شرکت‌های فعال در حوزه فناوری را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد.
5. شاخص حوزه‌های ویژه: در ایران، شاخص‌های ویژه‌ای برای حوزه‌های خاصی نیز وجود دارد، مانند شاخص بانک‌ها و معاملات خودرو. این شاخص‌ها برای مانیتورینگ عملکرد حوزه‌های خاص اقتصادی به کار می‌روند.
شاخص‌های بورس اوراق بهادار ایران ابزارهای مهمی برای تحلیل و پیش‌بینی عملکرد بازار سرمایه در این کشور هستند. سرمایه‌گذاران و تحلیلگران از این شاخص‌ها برای اتخاذ تصمیمات مالی مؤثر استفاده می‌کنند و تغییرات در این شاخص‌ها می‌تواند تأثیر زیادی بر بازار و اقتصاد ایران داشته باشد.
شاخص‌های بورس سهام آزاد شناور TEFIX
پیش از بحث در مورد شاخص سهام شناور آزاد، مفهوم «سهام شناور آزاد» را بازنگری می‌کنیم. سهام شناور آزاد (Free float) به قسمتی از سهام یک شرکت سهامی اطلاق می‌شود که مالکان آن تماماً آماده به خرید و فروش آن هستند. به عبارت ساده‌تر، انتظار می‌رود این سهام در آینده نزدیک به راحتی معامله شوند و مالکان آن سعی در مشارکت فعال در مدیریت شرکت نداشته باشند. برای محاسبه میزان سهام شناور آزاد، باید ترکیب سهامداران را بررسی کرد و سهامداران راهبردی را تعیین نمود. سهامداران راهبردی عمدتاً می‌خواهند سهام خود را به مدت کوتاه نگه دارند و هدف آنها مشارکت فعال در مدیریت شرکت نیست.
در محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، رویکرد مشابهی با شاخص کل وجود دارد، با این تفاوت که در اینجا، تنها سهام شناور آزاد شرکت‌ها در محاسبه شاخص مدنظر قرار می‌گیرد. هدف اصلی از استفاده از سهام شناور آزاد در محاسبه شاخص‌ها، پیگیری عملکرد بخشی از بازار است که توانایی نقدشوندگی بیشتری دارد.
سایر شاخص‌های بورس
در بازار اوراق بهادار تهران، علاوه بر شاخص کل، شاخص‌های دیگری نیز وجود دارد، از جمله شاخص صنعت، شاخص مالی، شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و شاخص قیمت ۵۰ شرکت فعال‌تر. هر یک از این شاخص‌ها در واقع نمایانگر عملکرد بخش‌های مختلف بازار سرمایه هستند. به عنوان مثال، تغییرات شاخص صنعت نمایانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در شرکت‌های تولیدی می‌باشد و تغییرات شاخص مالی نیز میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در حوزه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری را نشان می‌دهد.
دو نکته مهم
نکته اولی که باید در نظر گرفت، این است که افزایش شاخص کل بورس به معنای سودآوری سهام تمامی شرکت‌های حاضر در بورس نیست و همچنین کاهش این شاخص به معنای ضرردهی سهام تمامی شرکت‌ها نیست. به عبارت دقیق‌تر، شاخص کل بورس نمایانگر میانگین بازدهی کلی بازار سرمایه است. بنابراین، در برخی موارد، علیرغم رشد چشمگیر شاخص کل بورس، برخی از سهام ممکن است با افت قیمت روبرو شوند و سهامداران خود را با زیان مواجه کنند.
به علاوه، در مواقعی که شاخص کل بورس کاهش می‌یابد، برخی سرمایه‌گذاران که سهام ارزشمندی را در دست دارند، ممکن است سود قابل قبولی به دست آورند. بنابراین، سرمایه‌گذاران نباید به صرفاً اعتماد به افزایش یا کاهش شاخص کل بورس و بدون بررسی کامل ارزش ذاتی سهام، تصمیم به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه بگیرند. در واقع، سرمایه‌گذاران باید حتی در شرایط رشد مستمر شاخص کل نیز در انتخاب سهام، به دقت و تحلیل دقیقی اقدام کنند.
نکته دوم مهم در اینجا ارتباط بین شاخص کل و سبد سهام است. اصلی‌ترین اصول سرمایه‌گذاری در بورس، تشکیل یک سبد سهام متنوع است. هر چقدر سبد سهام یک سرمایه‌گذار متنوع‌تر و به تنوع‌بخشی به ترکیب سهام شرکت‌های مختلف حاضر در بورس نزدیک‌تر باشد، بازدهی او نیز به میزان نزدیک‌تر به بازدهی میانگین کل بازار سرمایه که توسط شاخص کل نشان داده می‌شود، خواهد بود. اگر یک سرمایه‌گذار توانایی داشته باشد تا سبد سهام خود را به طور کامل متناسب با ترکیب سهام حاضر در کل بازار سرمایه تنظیم کند، بازدهی وی نیز به طور کلی به تغییرات شاخص کل بورس واکنش نشان خواهد داد. به عنوان مثال، اگر شاخص کل با رشد ۳۰ درصدی افزایش یابد، بازدهی سرمایه‌گذار نیز تقریبا ۳۰ درصد خواهد بود.
سهام شناور آزاد چیست
سهام شناور آزاد به بخشی از سهام یک شرکت سهامی اطلاق می‌شود که دارندگان آنها آماده به فروش و عرضه آنها در بازار بورس یا بازار اوراق بهادار هستند. این سهام به عبارت دیگر، به سهامداران امکان معامله سهام خود در بازار را می‌دهند، و انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشند.
معمولاً سهام شناور آزاد از سهامدارانی تشکیل شده‌اند که تمایل به مشارکت فعال در مدیریت شرکت ندارند و سود خود را از طریق فروش سهام به دست می‌آورند. این سهامداران اغلب به دنبال ارزش اقتصادی سهام خود هستند و ترجیح می‌دهند سهام را به عنوان منبع تأمین مالی فروش دهند.
سهام شناور آزاد به عنوان یک مفهوم مهم در بازار سرمایه و بورس به کار می‌رود و تأثیر مهمی بر دینامیک معاملات و قیمت‌گذاری در بازارهای مالی دارند. سرمایه‌گذاران و تحلیلگران معمولاً تغییرات در میزان سهام شناور آزاد یک شرکت را به عنوان یکی از عوامل مهم برای تحلیل و پیش‌بینی عملکرد شرکت و بازار در نظر می‌گیرند.
درآخر…
شاخص‌های بورس نقش بسیار مهمی در اقتصاد و سرمایه‌گذاری دارند. این شاخص‌ها، عناصر کلیدی در پیگیری عملکرد بازار سرمایه و تصمیم‌گیری‌های مالی سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها هستند. از طریق شاخص‌های بورس، اطلاعات مهمی از جمله تغییرات قیمت سهام، ارزش شرکت‌ها، و عملکرد بازار به صورت گسترده و سریع به عموم مردم و صنایع تجاری منتقل می‌شود.
سرمایه‌گذاران از این شاخص‌ها برای ارزیابی ریسک و عایدی سرمایه‌گذاری‌های خود استفاده می‌کنند. همچنین، شاخص‌های بورس به نظرات متخصصین و تحلیلگران اقتصادی تأثیر می‌گذارند و اخبار اقتصادی و سیاسی تأثیر مستقیم بر روند بازار دارند.
علاوه بر این، شاخص‌های بورس نشان‌دهنده حالت اقتصاد کشور نیز می‌باشند؛ افزایش شاخص ممکن است به نمایانگر رشد اقتصادی باشد، در حالی که کاهش آن ممکن است نشان‌دهنده مشکلات اقتصادی باشد. به علاوه، این شاخص‌ها می‌توانند در برنامه‌ریزی اقتصادی کمک کنند و مسیر توسعه را تعیین کنند.
در کل، شاخص‌های بورس نقش بسیار مهمی در تعیین سلامت بازارهای مالی و اقتصاد یک کشور ایفا می‌کنند و تأثیرات عمده‌ای بر روند اقتصاد و سرمایه‌گذاری دارند. به عنوان ابزاری اساسی در عرصه مالی، توجه به شاخص‌های بورس برای همه اقشار جامعه و اقتصادی بسیار حیاتی است.
